Seiza (正座) diz çökerek, sırtı dik tutarak ve topuğu kalçaya dayayarak tatami zeminde oturmak için şekillendirilen bir stildir. Seiza Japonlar için rahatsız edici değilse bile neden bunu yaparlar?
Resmiyet
Bu basit cevap Japonya’nın geleneksel yaşam tarzının temelini oluşturan resmiyet ve saygı ile ilgilidir. Hatta çoğu durumda seizadan başka bir şekilde bulunmak saygısızlık veya kabalık olarak düşünülebilir. Seiza kelimesi ‘doğru ya da uygun oturma pozisyonu’ gibi bir anlama gelir ve bu modern uygulama, 14. yüzyılda tatami zemin kullanımının mimari norm haline geldiği zamanda kökenlere sahiptir. Seiza ayrıca zamanın savaşçı sınıf yönetiminin katı bir disiplinini ifade eder.
Disiplin
Japonya’da seiza şeklinde oturmak ve devam ettirmek kaliteli, son derece saygın bir disiplin gerektirir. Ortaçağ Hristiyanlarının yalvarışlarının aksine, seiza diz çökmek değil, daha kontrollü bir alçalmadır. Dizler genellikle birbirine yakın tutulur, kişinin ağırlığı alt bacaklara verilir ve ayak tabanları kalçaya doğru dışa döndürülür ve ayak bilekleri gereğinden fazla baskıdan korunur. Kişinin elleri kucağında iken sırtı düz olmalı ama kasılmamalıdır. Elbette, her disiplinde olduğu gibi bu pratik gerektirir ama seizanın amacının konfor değil de saygı olduğunu hatırlarsanız, duruşu uygulamak daha kolay olacaktır!
Rahatsızlık
Her ne kadar seiza oturuşunun aslında rahat olması amaçlanmamış olsa da, bu sadizm yada mazosizm için bir eğitim değildir! Herhangi bir zamana kadar bu şekilde oturmak zorunda bırakılan tüm Japonlar (genç bir yaştan itibaren seiza öğrenecek olanlar) bu rahatsızlığı azaltmak için yollar bulacaktır. Aslında, kaba bir şekilde kıpırdanmalar olmadan, bu zekice yolları geliştirmek seizanın kendisini uygulamak kadar yetenek işidir. Bununla birlikte, bazı insanlar için (yaşlı veya sakat) seiza fiziksel olarak mümkün değildir, bu durumda genellikle küçük iskemleler sağlanır.
Uygunluk ve Nezaket
Özünde döşemelik tahta olan bir kültürel çevrede, seiza büyük anlam ifade eder. Kişinin ayaklarını ev sahibine, öğretmenine vs. karşı çevirmesi veya sırtını dönerek oturması gibi çok kaba kabul edilen bu iki davranışı önler. Ve seiza, gevşek bir şekilde kimono giyen bayanların, bağdaş kurmanın neden oluşturduğu yüz kızartan sorunları önler.
Seiza ve Kadınlar
Japon bayanların seiza şeklinde oturmaları, çay seremonisi, shodo (japon kaligrafisi) ve ikebana (çiçek düzenlemesi), geleneksel kaiseki restoranlarında görevli Geyşa ve hizmetçiler kadar çok aşikardır. Bu genellikle yabancı turistlerin karşılaştığı seiza durumlarındadır. Kadınların dizlerini birbirine çok yakın tuttuğuna,
Seiza ve Erkekler
Pek çok yabancı sakin kendō, aikidō ve iaido gibi dövüş disiplinlerini öğrenmek için Japonya’ya gelir ve erkeklerin seiza şeklinde oturmalarını en çok etkileyen bu bağlamlardır. Erkekler elleri düz koyulmuş, avuç içleri aşağıya doğru uyluklarının üzerinde iken dizleri normal olan iki yumruk genişliğinde ayrık bir pozisyonu benimsemeye eğilimlidirler. Seiza oturuşunu başarmak için, hareket etme ve dinlenme arasındaki asıl nokta “kiza” (跪座) olarak bilinir, iaido uygulayıcıları kılıçlarını dövüş vaziyetine getirdiklerinde kiza vasıtası ile seiza alıştırması yaparlar. Genellikle alçak gönüllülükle ellerini kucaklarına bıraktıklarına dikkat edin.
Diz Üstünde Yürüme
Aikidō çalışan herkes, uygulayıcıların seiza pozisyonundan hareket etmek ve kendilerini savunmayı öğrendiği shikkō’dan (bazen diz yürüyüşü veya samuray yürüyüşü olarak da bilinir) haberi olacaktır. Bu günlerde başka bağlamlarda yaygın değildir, ama ayakta durma ve yürümenin normalde kaba ve rahatsız edici olarak görülebildiği kaiseki restoranlarındaki servisçilerde biraz abartılı şekilde görülebilir. İlk bakışta, shikkō karışık olarak görülebilir, ama çok daha açık ve maharetlidir. Burada, seiza hafifçe gevşektir, hareket kalçadan geliyorken topuklar birlikte durur, bu yüzden çok fazla fiziksel çaba gerektirir.
Diğer Durumlar
Ya seiza tarzı oturmamızın gerektiği veya eğitimimizin bilinçsizce bunu yapmamıza sebep olduğu bir çok durum vardır. Birçok geleneksel tiyatro ve sumo arenası, bir çok okul çocuklarının oturmaları ve sessiz olmaları söylendiğinde otomatik olarak özel seiza oturuşu yapmaları için özel izleyici bölümlerine sahiptir. Pek doğal olarak,hem Budist hem de Şinto rahipleri, uzun cenaze ve anıt törenleri için iskemle veya sandalyeler katılımcılara sağlanmasına rağmen, seiza oturuşlarını uzun süre sürdürebilirler.
Sonuç
Seiza, Japon halkının ve kültürlerinin resmi hayatının önemli ve kalıcı bir yönü olmayı sürdürüyor, bu yüzden yukarıda bahsettiğim uygulamalardan herhangi birine katılma ihtimaliniz varsa, lütfen seiza tarzında oturmayı deneyin; birçok insanın düşündüğü kadar zor değil, hatta bunu yapmak için yetiştirilmemiş kişiler için bile.