Shakespeare’in romantik oyunu Romeo ve Juliet hakkında hepiniz bir şeyler söyleyebilir, peki onun Çince versiyonunu olan Kelebek Aşıkları hikayesini hiç duymuş muydunuz?
Çin’in romantik 民间传说 (mín jiān chuán shuō), Kelebek Aşıkları, farklı kültür ve geçmişlerden gelen karakterler ile Romeo ve Juliet hikayesine benzer fakat daha dramatik bir hikayedir. Çoğu oyun ve masaldan farklı olarak 民间传说, Çin’de özel bir kültürel üretim türüdür. Belli tarihi olaylara, geleneklere ve ünlü şahsiyetlere dayanan efsanelerdir. İnsanlar hikayeleri yaratır ve kelimeleri bir nesilden diğerine sözlü olarak yayar. Bu nedenle, zaman geçtikçe bu masalları gerçek tarihle karıştırmak kolaydır. Örneğin Mulan, büyük olasılıkla gerçek bir hikaye değildir. Ancak, 民间传说 gerçek olmasa da, o zamanlardaki insanların duygularını oldukça doğru bir şekilde yansıtıyor.
Kelebek Aşıklarının Hikayesi
Çince’deki bu büyük halk masalının başlığı, iki ana karakterin adlarından oluşur. Liang Shanbo (梁山伯 liáng shān bó) ve Zhu Yingtai (祝英台zhù yīng tái), genellikle Liang Zhu olarak kısaltılır.
(梁祝 liáng zhù) Liang Shanbo sıradan bir aileden gelen bir bilgindi, Zhu Yingtai ise zengin bir ailenin tek kızıydı.
Fakir oğlan zengin kız…
Doğu Jin hanedanlığında kadınların okula gitmesine izin verilmiyordu. Yingtai, anne babasını onu okula göndermeye ikna etmek için elinden geleni yaptı ve sonunda bir erkek kılığına girerek derslere katılabildi. Yingtai, memleketinden okula giderken Liang Shanbo ile tanıştı ve en iyi arkadaş oldular. Aynı okulda okurken, en yakın arkadaşı Shanbo da dahil olmak üzere hiç kimse Yingtai’nin gerçek kimliğini keşfetmedi. Yingtai kısa süre sonra ona aşık olduğunu fark etti, ancak sırrını açıklamadan duygularını ona ifade edemedi.
Üç yıl sonra, Yingtai’nin ailesi ondan eve dönmesini istedi. Shanbo ise üzüntüyle en iyi kardeşine onu görmek için 18 mil boyunca eşlik eder ve hikayedeki bu ünlü sahneye 十八里相送 (shí bā lǐ xiāng sòng) denir. Uzun yolculuk sırasında, Yingtai birkaç kez Shanbo’ya bir kadın olduğunu ima etti ve hatta kendisi ile Yingtai’nin kendisi olan kız kardeşi arasında bir çöpçatan olmasını önerdi, ancak Shanbo gerçeği keşfedemeyecek kadar kördü.
Aylar sonra, Shanbo sonunda Yingtai’nin bir kadın olduğunu fark etti. İkisi birbirine son derece bağlıydı ve Shanbo evlenme teklif etmeye karar verdi. Ancak, Yingtai’nin ailesi, onu başka bir zengin aileden bir adam olan Ma Wencai (马文才 mǎ wén cái) ile evlenmesi için ayarlamıştı. Kalp kırıklığı ve pişmanlıkla dolu olan Shanbo, kritik bir şekilde hastalandı ve kısa bir süre sonra öldü.
Hikayenin en dramatik kısmı, evlilik gününde, garip bir şekilde kuvvetli rüzgarlar, düğün alayının Shanbo’nun mezarının bulunduğu köprüden geçmesini engellediğinde gerçekleşir. Yingtai mezarının başında saygılarını sunmak için durdu. Aniden, şimşek ve gök gürültüsü yarılarak mezarı açtı. Shanbo dışında kimseyle evlenmek istemeyen Yingtai, tereddüt etmeden mezarına atladı. Mezar yeniden açıldığında herkes şaşkına döndü ve bir çift güzel kelebek ortaya çıktı, birlikte uçup gittiler.
Kelebek Aşıkları Uyarlamaları
Günümüzde, Liang Shanbo ve Zhu Yingtai’nin romantizmi, opera, film, TV draması, sahne oyunu, artistik patinaj ve müzik dahil olmak üzere farklı türde sanatsal biçimlere uyarlandı. Hepsi arasında, Liang Zhu Keman Konçertosu en ünlü ve tanınabilir olan. Bu klasik müzik parçası 1958’de bestelendi ve ilk kez Şanghay Grant Tiyatrosu’nda sahnelendi. Bundan sonra, farklı sanatçılar ve orkestralar dünya çapında yüzlerce performans sergilediler, ancak hiç kimse orijinal kompozisyonun tek bir notasını dahi değiştirmedi. İnsanlar hikayenin temasına saygı duyuyor ve aşkın hayatımızda sonsuz bir konu olduğuna inanıyor.
Aşağıdaki konçerto videosuna göz atabilirsiniz:
Shakespeare’in Romeo ve Juliet’i ile İlişkisi
Kısa özetten, Shakespeare’in ünlü trajedisine bazı benzerlikler fark edebilirsiniz. Ancak aslında iki eser arasında hiçbir ilişki yoktur ve hepsini bir bütün olarak okursanız aralarında sadece küçük bir benzerlik olduğunu fark edeceksiniz: Sıkıntılar karşısında genç aşk teması.
Shakespeare’in trajedisi genç aşıkları asi olarak tasvir eder. Romeo ve Juliet gizlice evlenir ve birlikte ailelerinden kaçma planları yaparlar. Ancak, sonunda ailelerinin amansız düşmanlığının ortasında ikincil hasar haline gelirler. Buna karşılık, Liang Zhu’da, Zhu Yingtai’nin ebeveynlerinin isteklerine itaat ettiğini ve Ma Wencai ile evlenmeye devam ettiğini görüyoruz. Liang Shanbo’nun kırık bir kalpten ölmesi, Romeo’nun kendi hayatını feda etmesinden çok daha pasif bir harekettir. Bu, Çin’in evlada dindarlık ve uzlaşma kültürünün yanı sıra çatışma karşısında uyuma değer verdiğini gösterir.
İki hikaye arasındaki ortak genç aşk teması da dikkatlerden kaçmadı. 2008’de, Shakespeare’in aşk hikayesinin geçtiği İtalya’nın Verona kentinde bir Çin-İtalyan aşk festivali düzenlendi. Liang Shanbo ve Zhu Yingtai’nin heykelleri İtalyan şehrine hediye edildi. Buna karşılık, Kelebek Aşıkları halk masalının geçtiği şehir olan Ningbo’ya bir Juliet heykeli hediye edildi.
Siz ne düşünüyorsunuz? Çin kültüründe böylesine romantik bir aşk hikayesi varken, Çinlilerin birbirlerine “seni seviyorum” gibi şeyler söylemek konusunda isteksiz olmaları üzücü görünüyor.
